Uzależnienie jest nabytym stanem zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego. Powoduje stały lub okresowy przymus zażywania wybranej substancji psychoaktywnej lub wykonywania określonej czynności. U osób uzależnionych można zauważyć zmiany w sposobie zachowania – są one niezdolne do moderowania swojego postępowania i stopniowo tracą kontrolę nad swoim życiem.

Innymi objawami wskazującymi na wystąpienie uzależnienia są: 

• występowanie poczucia głodu rozumianego jako ciągła potrzeba sięgania po substancję psychoaktywną lub wykonywanie danej czynności, 
• występowanie objawów abstynencyjnych w następstwie zaprzestania spożycia substancji lub wykonywania czynności powodujących uzależnienie, 
• dalsze przyjmowanie substancji psychoaktywnych lub wykonywanie uzależniającej czynności mimo wystąpienia wyraźnie negatywnych skutków zdrowotnych i społecznych, 
• zaniedbanie sfer życia niezwiązanych z uzależnieniem – obowiązków rodzinnych i zawodowych, relacji z bliskimi i własnych zainteresowań. 

Uzależnienie wiąże się również z podwyższonym poziomem stresu, a często także rozwinięciem się takich zaburzeń psychicznych, jak depresja, nerwica oraz stany lękowe. W obrębie uzależnień wyróżniane są dwa podstawowe typy – uzależnienie fizyczne i uzależnienie psychiczne. 

Od czego można się uzależnić?

Istnieje wiele różnorodnych uzależnień. Ludzie najczęściej uzależniają się od różnorodnych substancji psychoaktywnych, takich jak:

• alkohol, 
• papierosy i inne wyroby tytoniowe, 
• leki, w tym przede wszystkim leki przeciwbólowe z grupy opioidów, barbituranów i benzodiazepin, środki uspokajające oraz nasenne, 
• narkotyki, czyli różnorodne substancje psychoaktywne oddziałujące na ośrodkowy układ nerwowy, do których zalicza się stymulanty, takie jak amfetamina, metamfetamina oraz kokaina, depresanty, między innymi morfinę i heroinę, oraz psychodeliki, czyli przede wszystkim ecstasy oraz LSD.

Istnieje również cała gama uzależnień behawioralnych, polegających na uzależnieniu od wykonywania określonej czynności, wśród których można wymienić między innymi:

• pracoholizm, czyli uzależnienie od pracy,

• zakupoholizm, czyli uzależnienie od zakupów,
• siecioholizm, czyli uzależnienie od internetu, 
• fonoholizm, czyli uzależnienie od telefonu komórkowego, 
• uzależnienie od gier hazardowych, 
• uzależnienie od seksu lub pornografii

i wiele innych. 

Mechanizm działania uzależnienia 

Mechanizm powstawania i działania uzależnienia zależy od jego typu.

Mechanizm działania uzależnienia fizycznego 

Uzależnienie fizyczne powstaje na skutek oddziaływania określonego środka uzależniającego na procesy metaboliczne organizmu. Zaprzestanie przyjmowania tego środka powoduje wystąpienie tak zwanych objawów abstynencyjnych, przybierających charakter zarówno emotywny, jak i fizjologiczny. W celu odczuwania przyjemnych skutków zażywania substancji uzależniających i niedopuszczenia do wystąpienia objawów odstawiennych, osoba uzależniona sięga po kolejne dawki powodującego dependencję środka, tym samym pogłębiając nałóg. 

Mechanizm działania uzależnienia psychicznego

Do uzależnienia psychicznego dochodzi na skutek wystąpienia związku przyczynowo-skutkowego między zażywaną substancją lub wykonywaną czynnością, przyjemnymi doznaniami emocjonalnymi, kontekstem oraz osobą uzależnioną. W typ typie dependencji odstawienie środka lub zaprzestanie wykonywania czynności uzależniającej prowadzi do zaburzeń behawioralnych, w tym zachowań agresywnych i autoagresywnych. 

Uzależnienia od substancji psychoaktywnych, przede wszystkim nałóg alkoholowy, są często równocześnie uzależnieniami fizycznymi, jak i psychicznymi. Uzależnienia behawioralne, takie jak pracoholizm, zakupoholizm czy fonoholizm, klasyfikowane są z kolei jako uzależnienia wyłącznie psychiczne. 

Jak pomóc osobie uzależnionej?

By pomóc osobie uzależnionej, jej bliscy powinni przede wszystkim okazać jej potrzebne wsparcie emocjonalne i powstrzymać się od wydawania sądów oraz udzielania rad, które, choć będące oznaką troski, mogą okazać się szkodliwe. Konieczne jest przeprowadzenie ze zmagającą się z nałogiem osobą szczerej, spokojnej rozmowy, w której należy nakłonić ją do skorzystania z fachowej pomocy. W sytuacji, gdy uzależniony człowiek nie dostrzega swojego problemu, niezbędne może okazać się ukazanie mu konsekwencji nałogu w celu skonfrontowania go z rzeczywistością. 

Leczenie uzależnienia 

Zmagające się z uzależnieniem osoby wymagają profesjonalnej pomocy, której są w stanie udzielić wyłącznie wykwalifikowani specjaliści. Najbardziej skutecznym sposobem leczenia nałogów jest terapia stacjonarna w ośrodku zamkniętym, gdzie pacjent jest na bieżąco monitorowany przez zespół lekarzy i psychoterapeutów. Terapię uzależnień dla mieszkańców Olsztyna oferuje Ośrodek Terapii i Leczenia Uzależnień FreeDom. 

Czy to prawda, że alkoholikiem jest się całe życie?

Walka z alkoholizmem jest trudna i długotrwała. Wymaga od pacjentów niezachwianej siły woli nawet po latach od zakończenia terapii w ośrodku. Stwierdzenie, że alkoholikiem jest się całe życie, to stanowisko nie tyle psychoterapeutów, co samych osób uzależnionych, które podkreślają trwały i dożywotni charakter walki z nałogiem alkoholowym.